სცადეთ აიღოთ ცხიმიანი ფირფიტა და დაიბანოთ იგი ცივი წყლის ქვეშ. სრული დარწმუნებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ამ წამოწყებას არაფერი მოუვა. წებოვანი ზეთოვანი ფილმის ამოღების ერთადერთი გზაა წყალში ცოტაოდენი საპნის დამატება. ცხიმის მრავალფეროვნებისაგან შედგება და საოცრად ხსნის ნებისმიერ ჭუჭყს და ასუფთავებს ობიექტებს ცქრიალად.
ცხიმი, ჭუჭყი და წყალი
ტალახის უმეტესობა ამა თუ იმ ხარისხში შეიცავს ცხიმს, და თუნდაც არა, იგივე მტვერი, რომელიც კანზე იშლება, ერევა სებუმს, ამიტომ, უბრალოდ, ხელები წყლით ჩამოიბანეთ, მათ სისუფთავად ვერ მიიჩნევთ. ცხიმი არ იხსნება წყალში. თუ ჭიქაში წყალს შეურიებთ მცირე რაოდენობის მცენარეულ ზეთს, შეგიძლიათ ნახოთ თუ როგორ ხდება თხევადი დანაწევრება 2 კომპონენტად, რომელთაც არ სურთ ერთმანეთთან კავშირი ჰქონდეთ.
შეგიძლიათ შეუზღუდავად აურიოთ, მაქსიმუმის მიღწევა არის ზეთის წვეთების წყალხსნარი, ე.წ. სურათი მკვეთრად საპირისპიროდ შეიცვლება, თუ იმავე შუშაში ცოტაოდენი საპონი დაეცემა. სამი ნივთიერება - წყალი, ზეთი და საპონი გაერთიანდება ერთში, ანუ საპონი უბრალოდ ხსნის ცხიმს წყალში - საბოლოოდ და შეუქცევადად.
როგორ მუშაობს საპონი?
დაშლის ეს პროცესი ხდება შემდეგნაირად. საპონი ეკუთვნის ეგრეთ წოდებული ტენზიდების კატეგორიას და მრავალი სხვა ნივთიერების მსგავსად, შედგება მრავალი პატარა ნაწილაკისგან - მოლეკულებისგან. სურფაქტანტის მოლეკულებს აქვთ ერთი შესანიშნავი თვისება. მოლეკულის ერთ მხარეს შეუძლია წყლის მოზიდვა, მეორე, პირიქით, მოგერიება. მეცნიერები მათ შესაბამისად ჰიდროფილებს და ჰიდროფობებს უწოდებენ. ჰიდროფობებს, თავის მხრივ, შეუძლიათ მოზიდონ ცხიმის ნაწილაკები საკუთარ თავში.
ამრიგად, ერთგვარი ჯაჭვი მიიღება. წყლის მოლეკულა ერთ მხარეს დართულია ნაწიბურის ნაწილაკზე, ხოლო მეორეს მხრივ ცხიმის მოლეკულა. ანუ ცხიმი იშლება, როგორც იქნა, ოდნავი კვალის დატოვების გარეშე. რჩება მხოლოდ მიღებული ნივთიერების ჩამოსხმა თეფშზე, ხელებზე ან სხვა ნივთზე, რომლის გარეცხვაც საჭირო იყო.
საპნის წარმოება
დღეს წარმოებული საპნების უმეტესობა მზადდება მცენარეული ან ცხოველური ცხიმებისგან, მათში ტუტეების - კალიუმის ან ნატრიუმის დამატებით. ხდება ქიმიური რეაქცია, რომლის შედეგია ცხიმების დაშლა გლიცერინსა და ცხიმოვანი მჟავების მარილებში. მიღებული საპნის კონსისტენცია დამოკიდებულია წარმოქმნილი ტენზიდების ჯაჭვების სიგრძეზე. თუ რეაქციის შედეგად წარმოიქმნება სტეარინის მჟავას ან პალმიტის მჟავას მარილები, საპონი მყარი იქნება.
ამ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია ისიც, თუ რომელი ტუტე იყო გამოყენებული წარმოებაში. ცნობილია, რომ საპნის კალიუმის მარილები მას უფრო პლასტიკურსა და ჰიდროსკოპიურს, ანუ თხევადს ხდის. მაგრამ ნებისმიერი საპონი, საყოფაცხოვრებოდან დაწყებული კოსმეტიკური საშუალებებით, ჭუჭყზე ზემოქმედების იგივე პრინციპს იყენებს - ხსნის მას ცხიმთან ერთად და უსაფრთხოდ ირეცხება, თან ახლავს შეძენილი "მეგობრები".
