ფსიქოლოგია დამოუკიდებელ მეცნიერებად ჩამოყალიბდა XIX საუკუნის შუა პერიოდში. დოქტრინამ ფსიქიკური პროცესებისა და ფენომენების აქტიური განვითარება დაიწყო მხოლოდ ადამიანის ტვინის სტრუქტურის შესახებ ცოდნის გაჩენისთანავე. ექსპერიმენტულ მეცნიერებად იქცა, ფსიქოლოგიამ შთანთქა როგორც ჰუმანიტარული, ასევე საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების მიღწევები. სწორედ ამიტომ, ამ დისციპლინის კავშირები ცოდნის სხვა დარგებთან ასეთი ძლიერი და მრავალმხრივი აღმოჩნდა.
ფსიქოლოგიის ადგილი მეცნიერებათა თანამედროვე სისტემაში
პრობლემები, რომლებიც ფსიქოლოგიის სფეროში შედის, ძალიან რთული და მრავალფეროვანია. ეს ართულებს ამ მეცნიერების ადგილის ზუსტად განსაზღვრას სამეცნიერო ცოდნის სისტემაში. წლების განმავლობაში ფსიქოლოგებს შორის მწვავე დისკუსიები მიმდინარეობდა იმის შესახებ, უნდა ჩაითვალოს თუ არა ფსიქოლოგია ჰუმანიტარული თუ ბუნებრივი დისციპლინა.
ამ კითხვაზე ვერ იქნება ერთი სწორი პასუხი, ვინაიდან ფსიქოლოგიის დარგების ნაწილი მჭიდრო კავშირშია ჰუმანიტარულ მეცნიერებებთან, ხოლო მეორე ნაწილი მჭიდროდაა დაკავშირებული საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებთან.
ავტორიტეტული საბჭოთა მეცნიერი ბ.მ. კედროვმა, რომელიც ცნობილია სამეცნიერო მეთოდოლოგიის სფეროში თავისი საქმიანობით, შემოგვთავაზა სამეცნიერო ცოდნის ე.წ. არაწრფივი კლასიფიკაცია, ფსიქოლოგიის მოთავსება სამკუთხედში, რომლის სიბრალული იყო ფილოსოფიური, ბუნებრივი და სოციალური დისციპლინები. ფსიქოლოგიის ადგილის ეს შეხედულება მეცნიერებათა თანამედროვე სისტემაში ყველაზე მისაღებია, რადგან ის ადეკვატურად ასახავს ინტერდისციპლინურ სამეცნიერო კავშირებს.
კავშირი ფსიქოლოგიასა და სხვა მეცნიერებებს შორის
შეუძლებელია ფსიქოლოგიის განვითარების წარმოდგენა ფიზიკასთან, ლინგვისტიკასთან, ლოგიკასა და მათემატიკასთან ფართო კავშირის გარეშე. ფენომენები, რომლებიც ხდება ინდივიდებისა და ჯგუფების ურთიერთქმედებისას, სოციალურ ფსიქოლოგიას სოციოლოგიასა და პოლიტიკურ მეცნიერებებს უახლოვდება. ადამიანის ინდივიდუალური ფსიქიკის განვითარება ზრდის პროცესში არ შეიძლება გავიგოთ ფიზიოლოგიისა და მედიცინის გათვალისწინების გარეშე.
ფსიქოლოგიას ძლიერი ისტორიული კავშირი აქვს ფილოსოფიურ ცოდნასთან, რადგან იგი ერთ დროს ცალკე მეცნიერებად გამოირჩეოდა ზუსტად ფილოსოფიისაგან. ფილოსოფიურ პრობლემებს შორის, რომლებსაც თეორიული ფსიქოლოგები წყვეტენ, შეიძლება დასახელდეს კვლევითი საქმიანობის მეთოდოლოგიის, ფსიქოლოგიური მეცნიერების საგნის იდენტიფიკაციისა და დაზუსტების პრობლემები.
ფსიქოლოგიასა და ფილოსოფიას უკავშირდება ადამიანის ცნობიერების წარმოქმნის თემის მიმართვა და აზროვნების პრინციპების შესწავლა.
ფსიქოლოგიური მეცნიერება ასევე ძნელი წარმოსადგენია ბიოლოგიის გარეშე. ეს გამოწვეულია იმით, რომ ფსიქიკურ პროცესებსა და მდგომარეობებს ბიოლოგიური საფუძველი აქვთ. ფსიქიკური პროცესების შესწავლაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ცენტრალური ნერვული სისტემის მორფოლოგიის დარგში დაგროვილ ცოდნას და უმაღლესი ნერვული აქტივობის ფიზიოლოგიას.
ფსიქოლოგია და სოციოლოგია ძალიან მჭიდროდ არის გადაჯაჭვული ერთმანეთში. ფსიქოლოგებმა იციან, რომ ფსიქიკური მოვლენები და ადამიანის ქცევა სოციალურად განპირობებულია. აქ შესწავლის საგანია ინდივიდი, ადამიანთა ჯგუფები და მათ შორის ურთიერთობა. ხშირად ხდება, რომ სოციოლოგიური და ფსიქოლოგიური კვლევები კომპლექსურად ტარდება.
ურთიერთმოქმედება, ინტერესთა გადაკვეთა და მასთან დაკავშირებული მეცნიერებების კვლევითი სუბიექტები დამახასიათებელია მთელი სამეცნიერო დარგისთვის. ინტერდისციპლინარული კავშირების სიგანე ფსიქოლოგიასა და სხვა მეცნიერებებს შორის ურთიერთმდიდრობით ამდიდრებს თითოეულ სამეცნიერო დარგს, რაც მკვლევარებს საშუალებას აძლევს უფრო ღრმად შეაღწიონ ფსიქიკური და სოციალურ-ფსიქოლოგიური მოვლენების არსში.
