თანამედროვე სამყაროში ადამიანები სულ უფრო ხშირად საუბრობენ ისეთ ფენომენზე, როგორიცაა დოპლერის ეფექტი. ამ მეცნიერის უნიკალურმა აღმოჩენამ არა მხოლოდ განადიდო იგი, არამედ მეცნიერებისა და ცხოვრების სხვადასხვა დარგში გამოიყენა.
დოპლერის ეფექტის აღმოჩენის ისტორია
დოპლერის ეფექტი არის მიმღების მიერ ჩაწერილი ტალღების სიგრძისა და სიხშირის ცვლილება, რაც იწვევს მათი წყაროს ან თავად მიმღების მოძრაობას. ეფექტს ეწოდა კრისტიან დოპლერის სახელი, რომელმაც იგი აღმოაჩინა. მოგვიანებით, ჰიპოთეზის დამტკიცება ჰოლანდიელმა მეცნიერმა კრისტიან ბალოტმა ექსპერიმენტული მეთოდით მოახერხა, რომელმაც ღია სარკინიგზო ვაგონში დააყენა სპილენძის ბენდი და ბაქანზე შეკრიბა ყველაზე ნიჭიერი მუსიკოსების ჯგუფი. როდესაც ორკესტრთან ვაგონი პლატფორმის გვერდით გავიდა, მუსიკოსებმა ნოტა დაუკრეს და მსმენელებმა მოსმენილი ქაღალდზე ჩამოწერეს. როგორც მოსალოდნელი იყო, სიმაღლის აღქმა პირდაპირ კავშირში იყო მატარებლის სიჩქარესთან, როგორც ამას დოპლერის კანონი აცხადებს.
დოპლერის ეფექტი
ეს ფენომენი აიხსნება საკმაოდ მარტივად. ბგერის მოსმენილ ტონზე გავლენას ახდენს ბგერითი ტალღის სიხშირე, რომელიც ყურამდე აღწევს. როდესაც ხმის წყარო გადადის ადამიანისკენ, ყოველი მომდევნო ტალღა უფრო და უფრო სწრაფად მოდის. ყური უფრო ხშირად აღიქვამს ტალღებს, რაც ხმას უფრო მაღალს ხდის. მაგრამ ხმის წყაროს ამოღების პროცესში, მომდევნო ტალღები ცოტა უფრო შორს გამოიყოფა და ყურამდე აღწევს უფრო ადრე, ვიდრე ეს წინაა, რაც ბგერას უფრო დაბალს გრძნობს.
ეს ფენომენი ხდება არა მხოლოდ ხმის წყაროს მოძრაობის დროს, არამედ ადამიანის მოძრაობის დროსაც. ტალღაზე "მორბენალი" ადამიანი უფრო ხშირად კვეთს მის მწვერვალებს, აღიქვამს ხმას უფრო მაღლა და ტოვებს ტალღას - პირიქით. ამრიგად, დოპლერის ეფექტი არ არის დამოკიდებული ცალკეული ხმის წყაროს ან მისი მიმღების მოძრაობაზე. შესაბამისი ხმის აღქმა წარმოიქმნება მათი მოძრაობის პროცესში ერთმანეთთან შედარებით და ეს ეფექტი დამახასიათებელია არა მხოლოდ ბგერითი ტალღებისთვის, არამედ სინათლისა და რადიოაქტიური გამოსხივებისთვის.
დოპლერის ეფექტის გამოყენება
დოპლერის ეფექტი არ წყვეტს უაღრესად მნიშვნელოვანი როლის შესრულებას მეცნიერების სხვადასხვა დარგში და ადამიანის ცხოვრებაში. ასტრონომებმა ამის დახმარებით გაარკვიეს, რომ სამყარო მუდმივად ფართოვდება და ვარსკვლავები ერთმანეთს "გარბიან". ასევე, დოპლერის ეფექტი საშუალებას გაძლევთ განსაზღვროთ კოსმოსური ხომალდისა და პლანეტების მოძრაობის პარამეტრები. ეს ასევე ქმნის საფუძველს რადარის მუშაობისთვის, რომელსაც საგზაო პოლიცია იყენებს მანქანის სიჩქარის დასადგენად. იგივე ეფექტს იყენებენ სამედიცინო სპეციალისტები, რომლებიც ულტრაბგერითი აპარატის გამოყენებით, ინექციების დროს გამოყოფენ ვენებს არტერიებისგან.
