თოვლით დაფარულ ტყეში ხეები მკვდარი და სრულიად უსიცოცხლო ჩანს. ამასთან, ეს ასე არ არის. მწვავე, ხრაშუნა ყინვების დროსაც კი ცხოვრება არ ტოვებს ამ დიდებულ მცენარეებს. ზამთარში ხეები ისვენებენ და ენერგიას აგროვებენ, რათა თბილი დღეების დაწყებისთანავე ზამთრის ბორკილები გადააგდონ.
როგორ იტანენ ხეები ზამთარს
ზამთრის დადგომასთან ერთად ხეები უმოქმედდება. ინერგება მეტაბოლიზმი მაგისტრალურ ნაწილში, შეჩერებულია ხეების ხილული ზრდა. მაგრამ ცხოვრების პროცესები ბოლომდე არ წყდება. ზამთრის ხანგრძლივი მიძინების პერიოდში ხდება ნივთიერებების ურთიერთგაცვლა, თუმცა გაცილებით დაბალი ინტენსივობით, ვიდრე ზაფხულში (Journal of Chemistry and Life, Plants in Winter, VI Artamonov, 1979 წლის თებერვალი).
ხეები იზრდება ზამთარში, თუმცა გარეგნულად ის პრაქტიკულად არ ჩანს. სიცივეში აქტიურად ვითარდება ე.წ. საგანმანათლებლო ქსოვილი, საიდანაც შემდგომში წარმოიქმნება ხის ახალი უჯრედები და ქსოვილები. ფოთლოვან ხეებში ფოთლების კვირტებს აყრიან ზამთარში. ამგვარი პროცესების გარეშე, გაზაფხულის დადგომასთან ერთად მცენარეების აქტიურ ცხოვრებაში გადასვლა შეუძლებელი იქნება. ზამთრის მიძინების ეტაპი შეუცვლელი პირობაა მზარდი სეზონის განმავლობაში ხეების ნორმალური ზრდისთვის.
ხეების ჩაქრობის მდგომარეობაში ჩავარდნის უნარი განვითარდა ხანგრძლივი ევოლუციის განმავლობაში და გახდა არახელსაყრელ და მკაცრ გარე პირობებთან ადაპტაციის ყველაზე მნიშვნელოვანი მექანიზმი. მსგავსი მექანიზმები შედის ხეების ცხოვრების სხვა რთულ პერიოდებში, მათ შორის ზაფხულში. მაგალითად, მძიმე გვალვის პირობებში, მცენარეებს შეუძლიათ დაყარონ ფოთლები და თითქმის მთლიანად შეწყვიტონ ზრდა.
ხეების ზამთრის მიძინების თავისებურებები
ხეების უმეტესობისთვის ზამთრის სპეციალურ მდგომარეობაში გადასვლის სიგნალი არის დღის სინათლის საათების შემცირება. ფოთლები და კვირტები პასუხისმგებელნი არიან ასეთი ცვლილებების აღქმაზე. როდესაც დღე შესამჩნევად შემცირდება, მცენარეებში შეიცვლება თანაფარდობა ნივთიერებებს შორის, რომლებიც ასტიმულირებენ მეტაბოლიზმისა და ზრდის პროცესებს. ხე თანდათან ემზადება ცხოვრების ყველა პროცესის შენელებისთვის.
ხეები ზამთრის პერიოდის ბოლომდე იძულებითი მიძინების მდგომარეობაში რჩებიან და თანდათან ემზადებიან სრული გამოღვიძებისთვის. თუ თებერვლის ბოლოს ტყეში არყის ტოტი მოჭერით და თბილ ოთახში წყალში მოათავსეთ, რამდენიმე ხნის შემდეგ კვირტები შეშუპდება და ემზადება აღმოცენებისთვის. მაგრამ თუ მსგავსი პროცედურა გაკეთდა ზამთრის დასაწყისში, არყი ძალიან დიდხანს არ ყვავის, რადგან ის უკვე სრულიად მზად არის დასვენებისთვის.
ზამთრის მიძინების პერიოდის ხანგრძლივობა განსხვავებულია სხვადასხვა ტიპის ხეებისა და ბუჩქებისთვის. იასამნისფერებში ეს პერიოდი ძალიან ხანმოკლეა და ხშირად ნოემბრისთვის მთავრდება. ალვის ან არყის დროს, ღრმა მიძინების ფაზა გაცილებით მეტხანს გრძელდება, იანვრამდე. ნეკერჩხალი, ცაცხვი, ფიჭვი და ნაძვი შეუძლიათ ღრმა იძულებითი მიძინების მდგომარეობაში იყვნენ ოთხიდან ექვს თვემდე. გამოზამთრების შემდეგ, ხეები ნელა, მაგრამ სტაბილურად იწყებენ ცხოვრების პროცესების აღდგენას, განაახლებენ თავიანთ ზრდას.
