შესაძლებელია თუ არა ბავშვის აღზრდა მოცემული ფიზიკური ან სულიერი თვისებებით, ან ეს უკვე წინასწარ არის განსაზღვრული მისი დაბადებიდან - ეს კითხვა კაცობრიობის საუკეთესო გონებას აინტერესებს ათასზე მეტი წლის განმავლობაში. ამასთან, მასზე ერთმნიშვნელოვანი პასუხი ჯერ არ არის განსაზღვრული და, სავარაუდოდ, მომავალში ვერ მოიძებნება.
ძველი ათენელის პერსპექტივიდან
არისტოტელე, პლატონი და დიოგენე ფიქრობდნენ ნიჭის წარმოშობის საკითხის შესახებ, მაგრამ ამ ცნობილ ფილოსოფოსთაგან არც ერთმა ვერ იპოვა მკაფიო პასუხი. ემპირიულად დადგენილია, რომ, მაგალითად, მეომრის ნიჭი შეიძლება განვითარდეს ადამიანში. ძველ სპარტაში, სრულყოფილი მეომრების მოსაპოვებლად, ბიჭები თითქმის ჩვილობის პერიოდიდან ძალიან მკაცრ პირობებში აღზარდეს (საკმარისია ითქვას, რომ მათ მთელი წლის განმავლობაში შიშველი იწვნენ ჩალის საწოლზე, ხოლო გასათბობად იყენებდნენ ჭინჭარს, რომელიც სხეულს წვავს)) ამასთან, არ გაკეთებულა ხრიკები ჩვილიდან იგივე პლატონის ან სოფოკლეს აღზრდის უზრუნველსაყოფად. ნიჭი შეიძლება გაიზარდოს, მაგრამ უფრო ხშირად რატომღაც არ გაიზარდა. დიდ არისტოტელესაც კი ჰყავდა დიდი მოსწავლე - ალექსანდრე დიდი, მაგრამ დანარჩენთა უმეტესობა დავიწყებას მიეცა. და ბოლოს, ყველაფერი, რაც ეხება არა სხეულებრივ, არამედ სულიერ სფეროს, ღმერთების წყალობას ტოვებდა, კარგი, უამრავი იყო.
თანამედროვე ადამიანის თვალსაზრისით
მას შემდეგ, 2, 5 ათასწლეულიდან, კაცობრიობა, მსგავს აზრს იცავდა და მხოლოდ XIX საუკუნის ბოლოს, გენეტიკის გაჩენის წყალობით, ამ საკითხში პირველი პროგრესი შეიმჩნევა. რაც უფრო ღრმად იჭრელებოდნენ გენეტიკოსები, მით უფრო შორდებოდნენ ღმერთები, რაც მის უდიდებულესობას აძლევდა გენომს, ანუ ორგანიზმის უჯრედში არსებული მემკვიდრეობითი მასალების მთლიანობას. ახლა კი, ბევრმა მეცნიერმა კითხვაზე, თუ რა არის უფრო მნიშვნელოვანი პიროვნების ფორმირებაში - განათლება თუ მემკვიდრეობა, პირველ რიგში, დაიწყო ერთმნიშვნელოვნად მეორე; გადაშენება პროგნოზირებული იყო პედაგოგიკაში.
შემდგომმა გამოკვლევებმა ეს მოსაზრებაც დაანგრია. დროა გავიხსენოთ ძალიან მსგავსი, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში არ არის იგივე ფესვი გენიდან, სიტყვა "გენიალური". ზოგადად მიღებულია, რომ გენიალური ნიჭის უმაღლესი ხარისხი იყოს (თუმცა ამ ორ ცნებას შორის მკაფიო ხაზის გავლება შეუძლებელია). აღმოჩნდა, რომ აღზრდაზე მემკვიდრეობის პრიორიტეტის პოსტულატი მხოლოდ გენიოსებთან მიმართებაში უდავოა. გენიოსი მშობლის გენების სპეციალური კომბინაციის მემკვიდრეობის შედეგია, როგორც წესი, გარკვეული პათოლოგიებით - ტყუილად არ არის გენიოსების უმეტესობას აშკარა ფიზიკური ან ფსიქიკური ანომალიები. რაც უფრო მასშტაბურია გენიალურიდან "უბრალო" ნიჭამდე, მით ნაკლები პათოლოგიები და, შესაბამისად, ნაკლებია მემკვიდრეობის გავლენა. რა თქმა უნდა, მასწავლებლებს ყველაზე მეტად ეს დასკვნები უხაროდათ, რადგან ბავშვების აღზრდა მათი ჰობი და პურია.
თანამედროვე ადამიანის მომავალი
აღმოჩნდება, რომ თუ გენეტიკასა და პედაგოგიკაში არ განხორციელებულა რევოლუციური მიღწევები, ნიჭის წარმოშობისა და განვითარების საკითხი ღიად დარჩება. ჩვენ უნდა შევეგუოთ დუალიზმს, რადგან ფიზიკოსები უნდა შეეგუონ სინათლის ბუნების დუალიზმს. მაშინაც კი, თუკი თეორიულად დადასტურდა, რომ შესაძლებელია პათოლოგიური გენებით მანიპულირების გზით გენიალური ან მინიმუმ ტალანტების წარმოება დაიწყოს ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ეს პრაქტიკაში შევა - სტივ ჰოკინგის მსგავსი პიროვნებების "გაკეთება" ამ უდიდესი ასტროფიზიკოსის, ცივილიზებული საზოგადოებისადმი პატივისცემა არ დაუშვებს ამას.
