ინდივიდის სოციალიზაცია საზოგადოებასთან მისი ურთიერთქმედების პროცესია, რომლის დროსაც ინდივიდი სოციალურ გამოცდილებას ითვისებს. ადამიანი აყალიბებს ღირებულებების, ცოდნის, ქცევის ნორმების სისტემას, რაც მას საშუალებას აძლევს გააცნობიეროს თავისი მიზნები, წარმატებით იმოქმედოს სხვა ადამიანებთან და, თავის მხრივ, გავლენა მოახდინოს საზოგადოებაზე.
სოციალიზაციის ორმხრივი ხასიათი
ჩვეულებრივ, სოციალიზაცია გაგებულია, როგორც ადამიანის საზოგადოებაში შესვლის პროცესი, სოციალური გამოცდილების ათვისება და პირადი ღირებულების ორიენტაციების ფორმირება სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის გზით. ამ მხრივ, სოციალიზაცია ადამიანისთვის მნიშვნელოვანია, რადგან ის ეხმარება მას იგრძნოს სრულფასოვანი ადამიანი, აღმოაჩინოს სასარგებლო საქმიანობის პოტენციალი, გააცნობიეროს საკუთარი მიზნები და ინტერესები და საბოლოოდ იგრძნოს თავი კომფორტულად საზოგადოებაში.
სოციალიზაციის მეორე მხარეა ინდივიდუალური სოციალური გამოცდილების რეპროდუცირება, რაც ხდება აქტიური სოციალური აქტივობის გამო. მიღებული ცოდნა და უნარ-ჩვევები არ რჩება მხოლოდ "ბარგი", ისინი გადაეცემა სოციალიზირებული ინდივიდების შემდეგ თაობებს. ამ პოზიციიდან სოციალიზაცია სასარგებლოა საზოგადოებისთვის - მისი წყალობით ვითარდება, სულ უფრო და უფრო ახალი აქტიური წევრები ხდებიან.
სოციალიზაციის ძირითადი ეტაპები
ადამიანის სოციალიზაცია ვითარდება რამდენიმე ეტაპად. პირველადი სოციალიზაცია ხდება ბავშვობაში, როდესაც ოჯახი ბავშვისთვის სოციალური გამოცდილების მთავარი წყაროა. ეს არის საოჯახო ფასეულობები, რომლებიც პირველ რიგში ათვისებულია, ოჯახის წყალობით ხდება, რომ ინდივიდი თანდათან შედის სხვა სოციალურ თემებში. საშუალო სოციალიზაცია ხდება ადამიანის მთელი დარჩენილი ცხოვრების განმავლობაში და მასზე ზეგავლენას ახდენს პირველადი შედეგების შესახებ.
მეორადი სოციალიზაციის წყალობით, ადამიანი იწყებს საკუთარი თავის სოციალურ ჯგუფში მიჩნევას: რელიგიური, პოლიტიკური, პროფესიონალური და ა.შ. მაშინაც კი, თუ ადამიანი ამბობს საკუთარ თავზე: "მე მიყვარს ფეხბურთის ყურება", "მე მიყვარს მეგობრებთან ერთად აბანოში წასვლა", "ონლაინ თამაშებს ვთამაშობ" - ეს ასევე მიუთითებს მის წარმატებულ სოციალიზაციაზე სხვადასხვა სოციალურ ჯგუფებში (ამ შემთხვევაში, ინტერესთა ჯგუფებში).
სოციალური გამოცდილება, როგორც წესი, სასარგებლოა ადამიანისთვის და აქვს პრაქტიკული მნიშვნელობა, მაგრამ მას ასევე შეუძლია აწონოს იგი. შემდეგ ხდება რესოციალიზაცია - ძველი დამოკიდებულებისა და ფასეულობების ჩანაცვლება ახლით. ამ პროცესში მთავარია, ადამიანმა იცოდეს, რა ახალ ღირებულებებზე უნდა გააკეთოს აქცენტი, წინააღმდეგ შემთხვევაში, რესოციალიზაცია არ გამოდგება საუკეთესო გზით, რაც გამოიწვევს პიროვნების მხრიდან სხვადასხვა სახის დარღვევას (იურიდიულ და სოციალურ). ბოლო ნაბიჯი არის დეოციალიზაცია. ეს პროცესი ხდება შრომითი საქმიანობის დასრულების მომენტიდან (პენსია) ინდივიდუალური ცხოვრების დასრულებამდე. მისი სოციალური წრე მკვეთრად ვიწროვდება და საზოგადოების სხვა წევრებთან ურთიერთობა პრობლემატური ხდება.
