ერვინ შრედინგერი იყო ყველაზე ცნობილი ავსტრიელი მეცნიერი და კვანტური მექანიკის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. იგი მუშაობდა თეორიული ფიზიკის დარგში და მუშაობისთვის ნობელის პრემიაც მიიღო. მაგრამ შრედინგერი ცნობილია სხვა მიზეზით.
ერვინ შრედინგერი აკადემიაში ძალიან პატივსაცემი და ცნობილი პიროვნება იყო. მან იმუშავა კვანტურ თეორიასთან და მიიღო გამოთვლების შედეგები, რომლებიც შემდგომში საფუძვლად დაედო ტალღების მექანიკას, მიიღო ე.წ. "შრედინგერის განტოლება", რისთვისაც მას მიენიჭა სამეცნიერო სამყაროს უმაღლესი ჯილდო - ნობელის პრემია. გარდა ამისა, შრედინგერი არის მრავალი ნაშრომის ავტორი ფიზიკის დარგში, აგრეთვე წიგნისა "რა არის სიცოცხლე?", სადაც იგი პლანეტაზე ცხოვრების წარმოშობის ბევრ საკითხს ფიზიკური კანონზომიერებების გათვალისწინებით უდგება. ამასთან, შრედინგერის პარადოქსი მსოფლიოში ყველაზე ცნობილია.
ექსპერიმენტი კატა
შრედინგერის კატა არის სპეციალური ექსპერიმენტი, რომელიც ამ ცნობილმა ფიზიკოსმა ჩაატარა კვანტურ მექანიკაში გამოთვლების არასრულყოფილების დასადასტურებლად, როდესაც მიკროსკოპული სამყაროს კანონები მაკროსკოპულად იქცევა. მისი არსი ასეთია: კატა გარკვეულ კოლოფშია გამოკეტილი. თავად ცხოველს არ შეუძლია ყუთის გახსნა და არც დამკვირვებელს. კატასთან ერთად, ყუთში მოთავსებულია მცირე რაოდენობით საშიში რადიოაქტიური ნივთიერება. იმ დროს, როდესაც კატა ყუთში ზის, ამ ნივთიერების ერთი ატომი შეიძლება დაიშალოს, მაგრამ შეიძლება არ დაიშალოს. არავინ იცის ზუსტად როდის მოხდება ეს ან საერთოდ მოხდება თუ არა ეს. თუ ატომი მაინც გაფუჭდა, ამ ყუთში გეიგერის დახლზე წაკითხვის მილი გადავა გვერდზე, რომელიც ამოძრავებს პატარა ჩაქუჩს, რომელიც გატეხავს კოლბს იქ წინასწარ დამონტაჟებული ჰიდროციანის მჟავით. გაქცევა, ჰიდროციანის მჟავა მოწამვლის კატას, ის წამებში მკვდარი იქნება. ამასთან, თუკი ისეთი პატარა ცვლილება არ მოხდება, როგორც ერთი ატომის დაშლა, კატა ცოცხალი იქნება.
ექსპერიმენტის მნიშვნელობის ახსნა
თუ ამ სტრუქტურას რადიოაქტიური ნივთიერებით, შხამითა და კატით ცოტა ხნით მარტო დატოვებთ და ყუთში არ ჩაიხედავთ, შეუძლებელი იქნება იმის პროგნოზირება, კატა ჯერ კიდევ ცოცხალია თუ უკვე მკვდარი. მისი გადარჩენისა და სიკვდილის შანსი თანაბარი იქნება დაკვირვების არარსებობის შემთხვევაში. ანუ, მიკროსკოპული სამყაროს გაურკვევლობა ამ შემთხვევაში მაკროსკოპული სამყაროს გაურკვევლობაში გადადის. და ის მარტივად შეიძლება აღმოიფხვრას მარტივი დაკვირვებით.
კვანტურ ფიზიკაში ასეთ ფენომენს სუპერპოზიციას უწოდებენ, როდესაც ორი განუსაზღვრელი მდგომარეობა ერთმანეთში ირევა, მაგალითად, დაკვირვების არარსებობის შემთხვევაში, ატომის ბირთვი ერთდროულად განიხილება როგორც დაშლილი, ისე გაუარესებული. დაკვირვებით, მეცნიერს შეუძლია ზუსტად განსაზღვროს კატის დაშლის ან მოწამვლის შედეგი. პრობლემაა კითხვაზე სწორად პასუხის გაცემა: როდის ხდება ერთი მდგომარეობიდან მეორეში გადასვლა? კვანტური თეორია, როგორც შრედინგერის ექსპერიმენტიდან ჩანს, ჯერ არ გასცემს ყველა პასუხს და არასრული რჩება გარკვეული წესების გარეშე, სადაც უნდა აიხსნას ატომური ბირთვი რომელ მომენტში იშლება და კატა ცოცხლობს. არ არსებობს მდგომარეობა, რომელიც შუალედური ყოფილიყო ბირთვის გახრწნასა და არ გახრწნას შორის, კატის სიცოცხლესა და სიკვდილს შორის, ამიტომ კვანტურმა ფიზიკამ ზუსტად უნდა განსაზღვროს ერთი მდგომარეობიდან მეორეში გადასვლის მომენტი.
