ჩერნობილი კვლავ ყველაზე მძიმე კატასტროფაა მსოფლიოში ბირთვული ენერგიის ინდუსტრიაში. რადიოაქტიური შედეგი, რომელიც ჩერნობილის ატომურ ელექტროსადგურში მეოთხე რეაქტორის აფეთქების შემდეგ დაეცა ჩრდილოეთ ევროპის ქვეყნებსაც კი, მაგრამ მრავალი წლის განმავლობაში ამ საშინელი ტრაგედიის მიზეზი ბუნდოვანი და ზუსტი განმარტების გარეშე რჩებოდა.
ჩერნობილის ქრონიკა
ჩერნობილის ატომურ ელექტროსადგურში აფეთქება მოხდა 1986 წლის 26 აპრილს, რის შედეგადაც სადგურის მეოთხე ბირთვული რეაქტორი მთლიანად განადგურდა. ყველაზე საშიში რადიოაქტიური ნივთიერებები მოხვდნენ გარემოში და მომდევნო სამი თვის განმავლობაში ათობით ადამიანი გარდაიცვალა გამოსხივების მომაკვდინებელი დოზით. მეხანძრეები, რომლებმაც ჩააქრეს რეაქტორის ანთება, რეგულარული ხანძრისკენ გამოიძახეს საფრთხის გაფრთხილების გარეშე და მათთვის დამცავი აღჭურვილობის მიცემის გარეშე. იმ დროს ჩერნობილის ატომური ელექტროსადგური იყო ყველაზე ძლიერი ბირთვული ელექტროსადგური საბჭოთა კავშირში.
ხანძრის ლიკვიდაციის შემდეგ, მეხანძრეებმა მასობრივად დაიწყეს საავადმყოფოებში მოხვედრა - ხოლო საბჭოთა კავშირის მთავრობა ცდილობდა გაჩუმებას, შემდეგ კი ამცირებდა ტრაგედიის მასშტაბებს, რომელიც მოუვიდა მსოფლიოს რაიმე უცნობი ბრალით. განადგურებული რეაქტორიდან ატმოსფეროში მოხვდნენ პლუტონიუმის, ურანის, სტრონციუმის, ცეზიუმის, იოდის და რადიოაქტიური მტვრის იზოტოპები. ამ მომაკვდინებელი ნივთიერებების ნაკელი გადაჭიმული იყო აღმოსავლეთ ევროპაში, საბჭოთა კავშირის ევროპულ ნაწილსა და სკანდინავიის ქვეყნებზე. დაბინძურებული რადიოაქტიური მოსავლის უმეტესობა ბელორუსიის სსრ-ს მიწებზე მოხდა.
სტიქიის მიზეზი
დღემდე არ არსებობს ცალსახა მოსაზრება რეაქტორის აფეთქების კატალიზატორის შესახებ. ზოგიერთი ექსპერტი დარწმუნებულია, რომ მიზეზი იყო დეფექტური ტექნიკა და ბირთვული ელექტროსადგურის მშენებლობის დროს დაშვებული შეცდომები. მეორე ნაწილი სავარაუდო საბოტაჟისა და ექსპერიმენტების შესახებ, რამაც გამოიწვია მიუღებელი დატვირთვა და რეაქტორის მუშაობის წესების უხეში დარღვევა. სხვები საუბრობენ ადამიანის ფაქტორზე - კერძოდ, ჩერნობილის ატომური სადგურის თანამშრომლების დაუდევრობაზე და უპასუხისმგებლობაზე, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან რეაქტორის სწორ ფუნქციონირებაზე.
არსებობს მოსაზრება, რომ თუ მშენებლობის დასაწყისში რეაქტორი დაიხურა პროექტში დაგეგმილი ბეტონის თავსახურით, ტრაგედიის თავიდან აცილება შეიძლებოდა.
ამასთან, ჩერნობილის კატასტროფის ყველაზე სავარაუდო სცენარი შეიძლება ააშენონ ბირთვული ფიზიკის სპეციალისტებმა. სავარაუდოდ, აფეთქება მოხდა მოცირკულირე წყალმომარაგების სისტემის გაუმართაობის გამო, რამაც გააქრო რეაქტორის ურანის საწვავის წნელები. უკმარისობის შედეგად, ენერგიის ერთეულში ტემპერატურა მკვეთრად გაიზარდა, რამაც გამოიწვია წნელების დნობა და მათგან რადიოაქტიური ორთქლის გამოყოფა. ამ ორთქლმა ქიმიურად მოახდინა რეაქცია ცირკონიუმით დაფარულ წნულებთან და გამოუშვა ასაფეთქებელი წყალბადის შემცველობა, რეაქტორის ბირთვი სასიკვდილო ატომურ ბომბად აქცია.
