ჭორები არის მასობრივი მოვლენა და საზოგადოებრივი აზრის გამოხატვის საკმაოდ მნიშვნელოვანი ფორმა. ისინი მიეკუთვნებიან მასობრივი კომუნიკაციის არაფორმალურ არხებს და ითვალისწინებენ მნიშვნელოვანი შეტყობინებების გადაცემას პიროვნულ კომუნიკაციაში.
ჭორების ცნება და თავისებურებები
ჭორები არის ცრუ ან დამახინჯებული ინფორმაცია, რომელიც ნაწილდება და ფუნქციონირებს მხოლოდ ზეპირად. ყველაზე ხშირად, ისინი წარმოიქმნება ინფორმაციის დეპოზიტის პირობებში და სანდო ინფორმაციის არარსებობის პირობებში. ჭორები ინფორმაციისგან იმით განსხვავდება, რომ ისინი არასანდოა. თუ მათ ფაქტები და მტკიცებულებები ამყარებს, ეს მხოლოდ ინფორმაციაა, რომელსაც ჭორები არ შეიძლება ეწოდოს. ჭორების არასანდოობა განპირობებულია იმით, რომ მათი გავრცელების პროცესში ინფორმაცია განიცდის ცვლილებებს და დამახინჯებულია.
ცხადია, ჭორები დიდი ხნის წინ გამოჩნდა, მაგრამ მათი ყოვლისმომცველი კვლევები, როგორც მასობრივი ფენომენი, მხოლოდ მე -20 საუკუნის მეორე ნახევარში გამოჩნდა. შემდეგ მათ აღმოაჩინეს თავიანთი პრაქტიკული გამოყენება საქონლისა და მომსახურების მარკეტინგში. ჭორები ვრცელდება კონკურენტებთან საბრძოლველად. ჭორების გავრცელებას ტრადიციულად დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ომის პერიოდში. ეს გაკეთდა იმისთვის, რომ სამხედროები მორალურად შესუსტდნენ.
პოლიტიკოსებისა და ფსიქოლოგების დაინტერესება ჭორების გავრცელების მექანიზმებით და მახასიათებლებით შემდეგია. ჭორები წარმოადგენს ინფორმაციის მნიშვნელოვან წყაროს საზოგადოებრივი აზრის, საზოგადოების განწყობილების, პოლიტიკური რეჟიმისადმი დამოკიდებულების და ა.შ. ჭორები ასევე წარმოადგენს კატალიზატორს პოლიტიკური გარდაქმნებისათვის, ამიტომ მათი გათვალისწინებით შესაძლებელი ხდება სოციალური პროცესების სწორად პროგნოზირება. დაბოლოს, ჭორები საზოგადოების დამოკიდებულების ფორმირების მნიშვნელოვანი ფაქტორია და საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების მექანიზმს წარმოადგენს.
ჭორების კლასიფიკაცია
ჭორების კლასიფიკაცია შესაძლებელია სხვადასხვა საფუძვლით. მათი საიმედოობის თვალსაზრისით, განსხვავება ხდება აბსოლუტურად არასანდო, არასაიმედო, შედარებით საიმედო და რეალობასთან ახლოს. ემოციური ტიპოლოგია განასხვავებს "მოსმენა-სურვილს", "მოსმენა-შიში" და "აგრესიულ ჭორებს".
ჭორები-სურვილები ასახავს სამომავლო სასურველ ხედვას და მოსახლეობის რეალიზებულ საჭიროებებს. მაგალითად, მე -19 საუკუნეში გავრცელდა ჭორები ყმობისგან მოსალოდნელი განთავისუფლების შესახებ. მეორეს მხრივ, ასეთი ჭორები შეიძლება გახდეს მასობრივი ცნობიერების მანიპულირების წყარო. მათ შეუძლიათ როგორც ხელი შეუშალონ პანიკის გაჩენას, ასევე გამოიწვიოს აგრესია, მოახდინონ მოსახლეობის დემორალიზება. ასე რომ, გერმანია-საფრანგეთის ომის პერიოდში, 1939-1940 წლებში, გერმანელები აქტიურად ავრცელებდნენ ჭორებს მოლაპარაკებების უახლოესი დაწყების შესახებ. ამან შეასუსტა ფრანგების წინააღმდეგობის გაწევა.
"მშიშარა ჭორები" უარყოფით განწყობებს იწვევს და პანიკას იწვევს. ისინი, ჩვეულებრივ, სოციალური სტრესის პერიოდში ხდება. ყველაზე გავრცელებული ჭორები საკვების შესახებ არის. ამან შეიძლება გამოიწვიოს უფრო მაღალი ფასები ან გარკვეული პროდუქტების გაქრობა. მაგალითად, რუსეთში 1917 წელს პური თაროებიდან გაქრა, თუმცა მოსავალი ნორმალური იყო. 2006 წელს მოხდა პანიკის შეძენა მარილის გამო უკრაინიდან მარაგების შესაძლო შეწყვეტის შესახებ გავრცელებული ჭორების გამო.
"აგრესიული ჭორები" არა მხოლოდ აშინებს მოსახლეობას, არამედ მიზნად ისახავს აგრესიული ქმედებების პროვოცირებას. ისინი ემყარება ნორმალური ხალხისა და არაადამიანების ერთმანეთთან შერწყმას. ისინი ხშირად გამოწვეულია ეთნიკური კონფლიქტებით. მაგალითად, ჭორები ზაირში თეთრების განადგურების, ჩეჩნეთში ფედერალური ჯარების დანაშაულების შესახებ.
