ციურ სხეულებზე დასაკვირვებლად და მათი შესასწავლად კაცობრიობა იყენებს ტელესკოპებს - მოწყობილობებს, რომლებიც საშუალებას გაძლევთ შორეული ობიექტი "დაინახოთ" მისი ელექტრომაგნიტური გამოსხივების შესახებ ინფორმაციის შეგროვებით.
ტელესკოპი შექმნილია დისტანციური კოსმოსური ობიექტების დასაკვირვებლად, როგორიცაა:
- პლანეტები;
- ასტეროიდები;
- კომეტები და მეტეორები;
- ვარსკვლავები და მათი მტევანი;
- გალაქტიკები;
- ნისლეულები.
ყველა ეს კოსმოსური ობიექტი განლაგებულია მნიშვნელოვან მანძილზე და მათი შესასწავლად საჭიროა მძლავრი ოპტიკური მოწყობილობა. ასეთი მოწყობილობა გახდა ტელესკოპი, რომელიც 1608 წელს ჰოლანდიაში გამოიგონეს. პირველი შედგებოდა უმარტივესი ლინზებისაგან და ჰქონდა ძალიან მწირი შესაძლებლობები თანამედროვე სტანდარტებით, მაგრამ იმ დროს ეს მნიშვნელოვანი მიღწევა იყო სივრცის შესწავლაში.
ობიექტივი და სარკის ტელესკოპები
ყველაზე ფართოდ გავრცელებულია ობიექტივის ტელესკოპები, რომლებიც ემყარება რეფრაქციის პრინციპს, ანუ სინათლის გარდატეხას და მის ერთ წერტილზე ფოკუსირებას. ობიექტივის ტელესკოპები ყველაზე იაფია, მაგრამ მათ აქვთ ისეთი უარყოფითი მხარე, როგორიცაა გადახრა, ანუ ხილული გამოსახულების დამახინჯება.
ტელესკოპების შემდეგი თაობა ამრეკლავია. მათი მოქმედება ემყარება ობიექტივს სფერული სარკის სახით, რომელიც აგროვებს სინათლის სხივებს, შემდეგ კი ასახავს მათ ობიექტივისკენ. ეს ტელესკოპები ფართოვდება მათი წარმოების დაბალი ღირებულების გამო. ასევე, სარკისებური ტელესკოპების დახმარებით, შესაძლებელი გახდა შესწავლილი ობიექტების ფოტოგრაფია.
რადიო ტელესკოპები
თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარებასთან დაკავშირებით, ფუნდამენტურად დაიწყო ახალი ტიპის ტელესკოპების გაჩენა, მაგალითად, რადიოტელესკოპები, რომლებიც შესაძლებელს ხდის ძალიან შორეული კოსმოსური ობიექტების შესწავლას. მათ საფუძვლად უდევს ლითონისგან დამზადებული პარაბოლოიდული თასი. თასში დამონტაჟებულია რადიოსიგნალის გადამცემი, რომელიც კომპიუტერულ კომპლექსს უგზავნის სიგნალს შემდგომი დამუშავებისთვის. მათი მუშაობის პრინციპი ემყარება გამოგზავნილი სიგნალის ასახვას შესწავლილი ობიექტიდან.
ამ ტელესკოპების უპირატესობებში შედის ის ფაქტი, რომ მათი საშუალებით შესაძლებელია ცის სხეულების შესწავლა დედამიწის ნებისმიერ ამინდში. ასევე, რადიო ტელესკოპების დახმარებით, კვლევის სიზუსტე იზრდება, ვინაიდან ყველა მონაცემი დამუშავებულია ადამიანის ჩარევის გარეშე, ანუ მეცნიერები ხედავენ მზა კვლევის მონაცემებს, რომელთა სხვაგვარად ინტერპრეტაცია შეუძლებელია იმის გამო, რომ ობიექტი ადამიანის ხედვით.
ინფრაწითელი ტელესკოპები
ინფრაწითელი ტელესკოპები ასევე ფართოდ გამოიყენეს ბოლო დროს ასტრონომიულ კვლევებში. ამ ტიპის მოწყობილობები აღრიცხავს კოსმოსური ობიექტების თერმულ გამოსხივებას. ამგვარი ტელესკოპების მინუსი ის არის, რომ მათ მხოლოდ სითბოს გამომყოფი ობიექტების შესწავლა შეუძლიათ, მაგალითად მზის სისტემის პლანეტები.
ასტრონავტიკის განვითარებასთან დაკავშირებით, ტელესკოპებმა დაკვირვების ხარისხის გასაუმჯობესებლად დაიწყეს დედამიწის ორბიტაზე სატელიტების სახით შეტანა. ორბიტაზე ყველაზე ცნობილი ტელესკოპი არის ჰაბლის ტელესკოპი. ორბიტა, ანუ კოსმოსური ტელესკოპები, ყველაზე ხშირად სამი ტიპისაა:
- რადიო ტელესკოპები;
- ინფრაწითელი ტელესკოპები;
- გამა ტელესკოპები.
